NOVI SAD – Nakon tri i po godine krvave i zločinačke okupacije nacističke Nemačke, fašističke Mađarske, ustaške Nezavisne Države Hrvatske i kvislinških pomagača u Jugoslaviji, tog 23. oktobra, u Novi Sad i okolna naselja, umarširali su pripadnici Narodnooslobodilačke vojske, praćeni manjim snagama Crvene armije. video icon
Oslobodioce je dočekao razoren grad sa znatno manjim brojem stanovnika u odnosu na april 1941. kada je okupatorska vojska zauzela Novi Sad.

Vojvođanska prestonica je tokom nekoliko godina okupacije ostala bez gotovo 20.000 stanovnika, koji su nastradali u Narodnooslobodilačkoj borbi (NOB), Raciji, koncentracionim logorima i drugim stratištima.

Novi Sad je oslobođen praktično bez borbi, jer su se snage Osovine, nakon oslobođenja Beograda, povlačile ka Hrvatskoj i Mađarskoj, gde su planirali da formiraju novi front.

Prilikom napada na Kraljevinu Jugoslaviju nemački avioni bombardovali su nekoliko lokacija u gradu. Bombe nisu padale samo na aerodrom na Detelinari i druge vojne objekte, nego i po ulicama grada. Nemački bombarderi su čak mitraljezom “kosili” ljude na ulici, a najtragičnije svedočenje je ubijanje pogrebne kolone u Kisačkoj ulici.

Nikada nije utvrđeno koliko je tačno Novosađana stradalo tokom aprilskih bombardovanja i na početku okupacije. Govori se o broju od 500 građana, jer su zabeležena svedočenja o streljanjima četnika, sabotera i drugih grupa koje su navodno napale mađarske trupe. Jugoslovenska vojska se povukla iz Novog Sada, nije pružala otpor, a prilikom povlačenja porušeni su mostovi na Dunavu.

Otpor

Dok je okupator oko sebe okupljao kvislinge, u gradu se javio pokret otpora predvođen Komunističkom partijom Jugoslavije i Savezom komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Ilegalci su pred početka ustanka, jula 1941. godine, smišljali akcije i sabotaže, te formirali partizanske odrede.

Tokom tri i po godine okupacije, novosadski ilegalci su sprovodili akcije uprkos tome što su fašističke snage organizovale nekoliko uspešnih “provala”. Njihov rad se sve vreme rata zasnivao na prikupljanju dobrovoljaca za partizanske jedinice u Sremu i Bosni, na sabotaže u fabrikama, skupljanju oružja, medicinske opreme i drugih stvari potrebnih jedinicama NOB-a, kao i propagandni rad štampanjem letaka, ilegalnih novina, među kojima je i Slobodna Vojvodina (današnji Dnevnik).

Pogrom

Najstrašniji dani u Novom Sadu zabeleženi su krajem januara 1942. godine, kada je okupatorska vlast sprovela Raciju u Južnoj Bačkoj, iskoristivši kao izgovor akcije partizanskih odreda.

U Novom Sadu je tih dana ubijen i pod led Dunava bačeno više od 800 Jevreja, 400 Srba, desetina Roma i drugih stanovnika. Kao što neretko biva, svaki zločin prati masovna pljačka, što je i fašistički okupator rado iskoristio.

U gradu su tokom rata najteže su bili pogođeni Jevreji, kojih je 1941. godine bilo oko 4.000. Na kraju rata, tek malobrojni. Oni su se suočili sa Racijom, masovnim hapšenjima 1944. i transportovanjem u Aušvic.

Povodom obeležavanja 23. oktobra, Dana oslobođenja Novog Sada u Drugom svetskom ratu, ovogodišnjim laureatima uručene su Oktobarske nagrade i Novembarske povelje u Gradskoj kući, a u znak sećanja na pale borce Narodnooslobodilačkog rata položeni su venci na Spomen groblju.

Pojedincima i ustanovama, onim najzaslužnijim, koji svojim radom i zalaganjem doprinose razvitku Novog Sada, u Gradskoj kući dodeljene su ovogodišnje Oktobarske nagrade i Novembarske povelje.

“Odbornici Skupštine grada visoko su vrednovali naša postignuća, naš trud i naš dugogodišnji predani rad u oblastima naših profesionalnih kompetencija, ocenjujući taj rad važnim za društveni i kulturni, obrazovni i naučni razvitak naše gradske zajednice” izjavila je Gordana Đurđević Dimić, glumica.

Za vreme Drugog svetskog rata život je izgubilo više od 5.000 stanovnika Novog Sada, različitih uzrasta, pola, nacionalnosti, a najviše Srba i Jevreja. Uništene su stambene zgrade, mostovi, brojni objekti i kulturne znamenitosti, zato su ovogodišnje nagrade pripale onima koji svojim primerom svakodnevno podstiču individualni i društveni razvoj.

“Danas, sećajući se najvažnijeg događaja iz istorije našeg grada, o našim herojima, mi slavimo slobodu, slobodu koju živimo 78 godina. Ovo je dan kada sagledavamo da li smo učinili sve da budemo vredni te žrtve i kada sa ponosom možemo da istaknemo da Novi Sad jeste grad kojem se naši slavni preci ponose” rekao je Milan Đurić, zamenik gradonačelnika

Prve dane slobode dočekalo je nešto manje od 40.000 stanovnika Novog Sada. Statistika govori da je svaki dvanaesti stanovnik našeg grada položio život za slobodu. U Domu Vojske organizovana je svečana akademija povodom Dana oslobođenja od fašizma.

“Na mlade generacije treba da prenesemo ljubav, da vole svoju državu, da imaju patriotizam, da uče svoju istoriju i da poštuju one koji su oslobodili grad Novi Sad” smatra Jovo Baroševčić, predsednik Pokrajinskog odbora SUBNOR-a

U znak sećanja na heroje Narodnooslobodilačkog rata koji su u borbi izgubili život, položeni su venci na Spomen-groblju u Novom Sadu.

Drugi bataljon Novosadskog partizanskog odreda 23. oktobra 1944. godine postavio je zastavu na Gradsku kuću, čime je simbolično obeležen kraj okupacije.

RTV, 021.rs