SREMSKI KARLOVCI – Na današnji dan, 15. maja 1848, u Sremskim Karlovcima proglašena je Srpska Vojvodina, kao posebna teritorijalna jedinica Srba na prostoru ondašnje države Habzburga.
Bio je to sa jedne strane izraz vekovne težnje Srba sa prostora današnje Vojvodine za boljim položajem, pa i posebnom teritorijalnom celinom. Takođe, postojalo je sećanje na poseban status na tom prostoru kao rezultat Privilegija koje im je vladar u Beču garantovao u vreme Velike seobe Srba 1690, pod patrijarhom Arsenijem Čarnojevićem.
Posebne okolnosti te 1848, dovele su potom do proglašenja i uspostavljanja Srpske Vojvodine. Bila je to godina revolucionarnih dešavanja širom Evrope, počev od Francuske.
Opšti bunt i nemiri, od Pariza, preko Brisela, zahvatili su i prostor srednje Evrope, nemačkih zemalja, Italije, pa i veći deo države Habzburga, sam Beč, Lombardiju i Veneto, Češku, pa i Ugarsku, tada u poziciji jedne od krunskih zemalja unutar Austrijskog carstva. U jeku Mađarske revolucije 1848. godine, proklamovan je oštar nacionalni program prema manjinskim grupama unutar Ugarske. U izvesnom smislu nacionalizam je bio sastavni deo ondašnjih liberalnih političkih načela. Kod Lajoša Košuta i prvaka Mađarske revolucije to je bio naglašen stav. Posledica je bio osećaj ugroženosti kod drugih, a onda i samoodbrana.
U Sremskim Karlovcima su se maja te 1848. okupili predstavnici 175 crkvenih opština iz eparhija sa prostora Vojvodine, a takođe i predstavnici Srba uopšte sa teritorije Austrijskog carstva. Prisustvovali su i delegati iz Kneževine Srbije.
Održano je zasedanje, poznato kao Majska skupština, na kojoj je dva dana ranije mitropolit Josif Rajačić izabran za patrijarha, dok je pukovnik, graničarski oficir, potonji general Stevan Šupljikac izabran za vojvodu.
Tokom Skupštine posebno je naglašeno pravo Srba u Austriji, odnosno na prostoru južne Ugarske, na autonomni politički i kulturni razvoj.
Srpska Vojvodina, kako je tada zamišljena i proglašena, obuhvatala je Srem, Bačku, Banat i Baranju, podrazumevajući takođe prostor Vojne granice u Sremu i Bačkoj, sa bečejskim i šajkaškim okruzima, Vojnu granicu na prostoru Banata, uključujući i Velikokikindski distrikt.
Revolucionarne ideje zahvatile su te 1848. veliki deo Evrope. Nacionalni pokreti posebno su bili živi među Nemcima, Italijanima, Mađarima, ali i Slovenima – Česima, Srbima, Slovacima.
Bio je to, kako politički, tako i socijalni bunt. Te 1848. zapravo su konačno srušeni feudalni odnosi u većem delu Evrope. Seljaci su, pravno, oslobođeni. Bio je to proces, postojale su razlike od zemlje do zemlje, ali 1848. je bila prelomna.
Revolucionarno nacionalni pokret u Ugarskoj, zvanično liberalan, pre svega je bio usmeren protiv Beča, ali je došao, netaktičnim nastupom, u sukob sa manjinskim narodima Ugarske.
Istorijsku Ugarsku, osim Mađara, tada oko 40 procenata, nastanjivali su takođe Slovaci, Rumuni, Nemci, Srbi, Hrvati, Rusini (zakarpatski Ukrajinci) i drugi.
Tanjug
Foto: SPC